16-02-2021, Redaktor: Jkalmuk

Komornik puka do drzwi. Co może zabrać i jak się bronić?

Na te pytania odpowiada adwokat Aleksander Giehsmann, w tekście opublikowanym na portalu ►agrodoradca24 w dn. 14.10.2020 r.

Współczesne rolnictwo wymaga od rolników ciągłych inwestycji w gospodarstwo, które wiążą się z zakupem dodatkowej ziemi, rozbudową budynków gospodarczych, zakupem nowoczesnych maszyn czy inwestycją w nowe gatunki roślin i zwierząt. Choć inwestycje te mają zmierzać do modernizacji, a w konsekwencji zwiększenia zysków gospodarstwa, to niekiedy mogą też się okazać niepowodzeniem i skutkować znacznym zadłużeniem rolnika. To z kolei finalnie doprowadzi do postępowania egzekucyjnego. Ale przepisy, przynajmniej w pewnym zakresie, chronią rolnika-dłużnika przed nadmierną aktywnością komornika.

Postępowanie egzekucyjne bywa potocznie określane po prostu egzekucją lub zajęciem komorniczym. Ściślej mówiąc, jest to sformalizowany proces zajmowania ruchomego i nieruchomego majątku w celu jego przymusowej sprzedaży i zaliczenia pozyskanych środków na poczet zaległych zobowiązań, których dłużnik nie spłacił dotychczas dobrowolnie.

Postępowanie egzekucyjne prowadzi przede wszystkim komornik, który jest głównym organem egzekucyjnym. Wykonując czynności egzekucyjne, musi zawsze działać na podstawie i w granicach prawa. Będąc funkcjonariuszem publicznym, działającym przy właściwym miejscowo sądzie rejonowym, jest organem niezależnym i samodzielnym, jednakże w sprawach zastrzeżonych dla sądu (jak np. licytacja nieruchomości), komornik traci swoją samodzielność i jest zobowiązany do wykonywania poleceń sądu.

Kiedy pojawia się komornik

Komornik nie podejmuje swoich działań z urzędu, ale na podstawie wniosku skierowanego do niego przez wierzyciela. Podstawą każdego wniosku stanowi tytuł wykonawczy, którego oryginał musi zostać załączony do wniosku.

Tytuł wykonawczy to tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Przykładem tytułu egzekucyjnego jest:

• orzeczenie sądu,
• ugoda zawarta przed sądem lub
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji.

Taki tytuł musi następnie zostać zaopatrzony w klauzulę wykonalności przez sąd, tzn. że musi na nim zostać uczyniona wzmianka, że stanowi tytuł wykonawczy.

Jakie działania podejmuje komornik

Komornik podejmuje działania na wniosek dłużnika. Wniosek powinien zawierać żądanie przeprowadzenia egzekucji oraz czynności, jakich ma się podjąć komornik, aby dokonać zaspokojenia wierzyciela. We wniosku można żądać zajęcia przez komornika np. rachunków bankowych, wynagrodzenia za pracę, innych wierzytelności, składników majątkowych należących do dłużnika, w tym jego nieruchomości.

Komornik rozpoczyna egzekucję od wezwania dłużnika do dobrowolnego spełnienia swojego zobowiązania oraz zobowiązuje go do ujawnienia majątku. Niezależenie od tego podejmuje dalsze czynności w celu zabezpieczenia egzekucji.

W tym zakresie najczęściej:

1) ustala rachunki bankowe dłużnika za pomocą systemu OGNIVO;
2) zwraca się do ZUS lub KRUS z pytaniem, czy dłużnikowi przysługują jakieś świadczenia;
3) ustala, czy dłużnik posiada pojazdy mechaniczne;
4) zwraca się do pracodawcy dłużnika, jeśli ten jest mu znany.

Gdy dłużnik nie spełni świadczenia dobrowolnie, to komornik następne zaspokaja wierzytelność z wyżej wskazanych źródeł. Gdy jednak dłużnikowi nie przysługują żadne wierzytelności, a na jego rachunkach bankowych brakuje środków, wtedy komornik zajmuje należące do dłużnika rzeczy ruchome, a w dalszej kolejności może też zająć nieruchomości dłużnika.

Z zajęcia rzeczy sporządza się protokół, a następnie dokonuje ich wyceny. Po dokonaniu wyceny komornik obwieszcza o przeprowadzeniu ich licytacji. Pamiętaj, że w pierwszym terminie licytacji cena wywoławcza wynosi 3/4 wartości sprzedawanej rzeczy, a w przypadku drugiego terminu licytacji odpowiednio 1/2 dla ruchomości oraz 2/3 dla nieruchomości.

Wierzyciel może też postanowić, że sam przejmie na własność dany składnik majątku, gdy nie będzie chętnych na jego nabycie w drodze licytacji. Należy również pamiętać, że do nabycia nieruchomości rolnej w trakcie postępowania egzekucyjnego nie jest konieczne posiadanie statusu rolnika indywidualnego, jak również nie jest wymagana zgoda Dyrektora KOWR.

Ograniczenia egzekucji
W celu ochrony egzystencji dłużnika i jego rodziny ustawodawca wprowadził pewne ograniczenia w zakresie przedmiotów, których nie można zająć w trakcie egzekucji. Do takich przedmiotów należy zaliczyć m.in.:

• przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i jego domowników;
• zapasy żywności i opału;
• jedną krowę lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
• narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika.

Gdy dłużnik jest pracownikiem, to komornik może zająć maksymalnie 50% jego wynagrodzenia, jednak musi pozostawić dłużnikowi kwotę odpowiadającą wynagrodzeniu minimalnemu. Gdy natomiast egzekucja dotyczy świadczeń alimentacyjnych, to możliwe jest zajęcie 60% wynagrodzenia i to bez stosowania ograniczeń co do kwoty wynagrodzenia minimalnego.

Szczególna ochrona rolnika

Niezależnie od powyższych ograniczeń egzekucji mających zastosowanie do ogółu dłużników, przepisy prawa gwarantują dodatkową ochronę dla rolników. Od 2 sierpnia 2017 r. obwiązuje bowiem ►rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 5 lipca 2017 r. w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji. Celem rozporządzenia jest ograniczenie egzekucji komorniczej z gospodarstwa rolnego w taki sposób, aby zadłużony rolnik nie zbankrutował zupełnie, ale mógł nadal prowadzić swoje gospodarstwo.

Zgodnie ze wskazaną regulacją komornik prowadzący egzekucję nie może pozostawić rolnikowi wyłącznie tego, co jest mu niezbędne do utrzymania siebie i swojej rodziny, ale musi pozostawić również wszystko to, co umożliwi dalsze prowadzenie gospodarstwa. W rozporządzeniu wymieniono przy tym w sposób szczegółowy składniki gospodarstwa rolnego, które nie podlegają egzekucji komorniczej, są to m.in.:

• stado podstawowe zwierząt gospodarskich (bydła mlecznego, bydła mięsnego, koni, kóz, owiec, świń, drobiu i zwierząt futerkowych),
• zwierzęta gospodarskie, poza stadem podstawowym, w drugiej połowie okresu ciąży i w okresie odchowu potomstwa,
• stado użytkowe drobiu, co do którego zawarto umowę na dostawę ptaków z tego stada lub produktów pochodzących od tych ptaków,
• zwierzęta futerkowe, co do których hodowca zawarł umowę na dostawę skór tych zwierząt,
• rodziny pszczele pszczoły miodnej,
• podstawowe maszyny, narzędzia i urządzenia rolnicze w ilości niezbędnej do pracy w gospodarstwie, w tym ciągniki rolnicze z maszynami i sprzętem współpracującym, samobieżne maszyny rolnicze niezbędne do uprawy, pielęgnacji, zbioru i transportu ziemiopłodów,
• silosy na zboża i pasze,
• zapasy paliwa i części zamienne niezbędne do normalnej pracy ciągnika i maszyn rolniczych na okres niezbędny do zakończenia cyklu produkcyjnego,
• materiał siewny, zboże i inne ziemiopłody niezbędne do zasiewów lub sadzenia w gospodarstwie rolnym dłużnika,
• zapasy opału na okres 6 miesięcy,
• nawozy, środki ochrony roślin,
• zapasy paszy i ściółki,
• podstawowy sprzęt techniczny, niezbędny do zakończenia cyklu danej technologii produkcji w przypadku gospodarstwa specjalistycznego,
• zaliczki na poczet dostaw produktów rolnych,
• budynki gospodarcze i grunty rolne, niezbędne do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości stada podstawowego i niezbędnej nadwyżki inwentarza,
• budynki gospodarcze magazynowe, składowe, przechowalnie oraz szklarnie, tunele foliowe i inspekty do prowadzenia produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym wraz z wyposażeniem.

Ponadto w interesie zadłużonego rolnika komornik może również zdecydować o wyłączeniu składników gospodarstwa rolnego spod egzekucji ponad ilości i zakres wskazany w rozporządzeniu, jeżeli uzna, że jest to niezbędne do zapewnienia możliwości dalszego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Jednak w takiej sytuacji komornik musi wystąpić do izby rolniczej, właściwej ze względu na położenie gospodarstwa rolnego dłużnika, w terminie 3 dni po dokonaniu zajęcia o wydanie opinii, czy dane składniki gospodarstwa rolnego są niezbędne do dalszego prowadzenia tego gospodarstwa. Opinia taka powinna zostać wydana w terminie 14 dni.

Ochrona przed nieprawidłową egzekucją

Pomimo dość szczegółowych regulacji w zakresie postępowania egzekucyjnego zdarzają się niekiedy sytuacje, w których postępowanie egzekucyjne prowadzone jest niezasadnie lub z naruszeniem przepisów prawa. W takim wypadku dłużnikowi przysługują odpowiednie środki ochrony prawnej.

W przypadku, jeśli dłużnik otrzyma od komornika zawiadomienie o wszczęciu egzekucji, bez wiedzy o wcześniejszym postępowaniu sądowym nakazującym zapłatę określonej kwoty pieniężnej, podczas gdy przy świadomości takiego postępowania dłużnik wniósłby we wskazanym terminie środek odwoławczy (np. sprzeciw lub apelację), zasadnym może się okazać w pierwszej kolejności złożenie wniosku do sądu, który wydał wyrok o przywrócenie terminu do wniesienia środka odwoławczego, wraz z jego jednoczesnym wzniesieniem. W określonych przypadkach niezbędne i celowe może okazać się dodatkowe złożenie wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Takie pisma należy złożyć nie później niż w terminie 7 dni od pozyskania wiedzy o postępowaniu egzekucyjnym w sprawie.

Drugim sposobem obrony dłużnika może być wniesienie do właściwego sądu tzw. powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (powództwa opozycyjnego). Dłużnik może wnieść takie powództwo w sytuacji, gdy zaprzecza zdarzeniom, na podstawie których nadana została klauzula wykonalności lub po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego wierzytelność wygasła lub nie może być egzekwowana (np. dłużnik uregulował dobrowolnie już swój dług po wydaniu wyroku, a wierzyciel mimo to skierował sprawę do komornika).

W przypadku, gdyby postępowanie egzekucyjne okazało się jednak zasadne lecz dłużnik kwestionuje sam sposób jego prowadzenia przez komornika, w tym nieuprawnione zajęcia majątku, zasadna będzie pisemna skarga na czynności komornika, którą można złożyć na formularzu, który powinien zostać doręczony dłużnikowi przy pierwszej czynności komornika. Skargę należy złożyć bezpośrednio do komornika w terminie 7 dni od dnia dokonania zaskarżanej czynności. Po otrzymaniu skargi komornik może albo uznać skargę w całości albo sporządzić pisemne uzasadnienie zaskarżonej czynności i przekazać skargę do rozstrzygnięcia właściwemu miejscowo sądowi.

Podsumowanie

Należy pamiętać, że egzekucja względem dłużnika będącego rolnikiem ma, co do zasady, taki sam przebieg, jak egzekucja wobec każdej innej osoby. Ustawodawca zdecydował się jednak na wprowadzenie wielu rozwiązań, które mają na celu zabezpieczenie interesów dłużnika-rolnika i jego gospodarstwa. Takie regulacje umożliwiają rolnikowi prowadzenie gospodarstwa, a jednocześnie utrudniają w niektórych przypadkach egzekucję na rzecz wierzyciela.

Aleksander Giehsmann – adwokat, Kancelaria Adwokacka AGK Aleksander Dziadosz – adwokat, Kancelaria Adwokacka AGK

Źródło: agrodoradca24.pl 

---

►Tego komornik nie zabierze, My Dzierżawcy, styczeń 2021

Odpowiedzi na interwencje samorządu rolniczego dot postępowań egzekucyjnych wobec rolnikow:

►Odpowiedź resortu sprawiedliwości w kwestii zmiany rozporządzenia ws. określenia przedmiotów należących do rolnika, 02-12-2020
►Minister sprawiedliwości nie ma uprawnień do zawieszenia czynności komorniczych, 28-05-2020
►Wnioski małopolskich rolników przekazane przez KRIR do dalszego rozpatrzenia, 13-05-2020
►Procedury podczas postępowań komorniczych, 27-04-2020