Portugalia - kraina oliwą płynąca...


Portugalia to znacznie mniejsze od Polski państwo europejskie (92 391 km2, 10,8 mln mieszkańców), położone na południowym zachodzie Półwyspu Iberyjskiego.

Od północy i wschodu graniczy z Hiszpanią, a od zachodu i południa kraj oblewają wody Oceanu Atlantyckiego. W skład Portugalii wchodzą też dwa archipelagi wysp położonych na Oceanie Atlantyckim – Azory i Madera. Portugalia jest członkiem Unii Europejskiej (od 1986 r.) oraz NATO. W tutejszej kuchni królują „owoce morza”, a potrawą narodową jest solony i suszony dorsz bacalhau, przygotowywany na 365 sposobów (czyli na każdy dzień roku), popularnym daniem są też grillowane sardynki.

Według wielkości PKB w parytecie siły nabywczej Portugalia zalicza się do biedniejszych krajów UE, jednak w ostatnim czasie bardzo szybko rozwijających się. 56% PKB stanowią tu usługi, rolnictwo i leśnictwo – 7%. Użytki rolne zajmują około 45% kraju – 8,4 mln ha, z czego 33% stanowią grunty rolne regularnie uprawiane, 38% powierzchni to lasy, 2% – wody wewnętrzne. Średnia powierzchnia gospodarstwa w Portugali to 12 ha. Przeważają jednak małe, kilkuhektarowe gospodarstwa – szczególnie na północy kraju. Natomiast na południu kraju gospodarstwa są duże – w rolniczym rejonie Alentejo gdzie średnia powierzchnia to 61,5 ha. 

Produkcja zwierzęca jest słabo rozwinięta, przeważa ekstensywny chów trzody, krów i owiec (około 5,5 mln szt.). W produkcji roślinnej uprawia się głównie zboża (pszenicę, jęczmień, kukurydzę) i ziemniaki. 

Dopłaty bezpośrednie są zbliżone do tych, które otrzymują polscy rolnicy. Dopłaty do ubezpieczeń rolnych na poziomie 60%. 

Specjalnością rolnictwa portugalskiego jest natomiast sadownictwo i warzywnictwo. Szczególną rolę odgrywa uprawa winorośli. Portugalia należy do światowych liderów w produkcji oliwek i oliwy. Ważną dziedziną gospodarki jest także rybołówstwo. Ze względu na bardzo wysoki procentowy udział lasów w ogólnej powierzchni kraju, jest to również znacząca dziedzina gospodarki. W Portugali 98% lasów należy do prywatnych właścicieli, rocznie pozyskuje się 11 mln m3 drewna. Portugalia jest światowym liderem w produkcji korka pozyskiwanego z kory dębu korkowego cork oak. Pierwszy zbiór kory następuje po 25 latach, następne co 9 lat, tak do 120-150 lat. Dosyć dużo uprawia się sosny stone pine, z której pozyskuje się orzeszki piniowe. Portugali jest też coraz więcej plantacji drzew eukaliptusowych, z których w krótkim czasie pozyskuje się dużo surowca do przemysłu celulozowego. Rozrastające plantacje eukaliptusa są coraz częściej przyczyną katastrofalnych pożarów (ze względu na wydzielanie palnych olejków), pochłaniających ogromne połacie terenu. 

Rozwój rolnictwa uwarunkowany jest zasobnością i dostępnością do wody. Tymczasem Portugalia już od dwóch lat boryka się z problemem suszy. W 2017 r. od marca do 20 października w ogóle nie padał deszcz.

Cykl uprawy jest następujący: siew ozimin (pszenicy, jęczmienia) następuje na przełomie października i listopada, czyli w okresie zimowym, wtedy też pojawiają się opady deszczu sprzyjające wzrostowi roślin, które osiągają dojrzałość w maju. W maju, po zbiorach ozimin, sieje się kukurydzę. Uprawa wymaga jednak stałego nawadniania – aż do zbioru, czyli do początku października. Przy produkcji kukurydzy zużywa się ogromne ilości wody 7 000 m3/ha. Ziemniaki w Portugali można uprawiać w 2-3 cyklach w ciągu roku, pod warunkiem nawodnienia plantacji. 

System nawadniający w Portugali jest dobrze rozwinięty. Znajduje się tutaj największa w Europie zapora wodna Alqueva na rzece Gwadiana. Sztuczny zbiornik wodny, utworzony po otwarciu tamy, ma ok. 25 000 ha, i zapewnia wodę dla 280 tys. domów oraz 120 tys. ha gruntów ornych. Woda z tego zbiornika jest doprowadzona do pól, położonych w odległości do 120 km, w trzech systemach:

  • kanały nawodnieniowe otwarte – najbliżej zbiornika;
  • niskie ciśnienie do nawodnień kropelkowych; oraz
  • wysokie ciśnienie do nawodnień przez deszczownie. 

Woda ze zbiornika jest doprowadzona do pól w ramach kosztów ogólnych, rolnik ponosi koszty rozprowadzenia wody na własnych polach oraz płaci za zużycie wody. Koszt dla odbiorców do celów komunalnych wynosi 3 euro/1 m3, natomiast na cele rolnicze, do nawadniania, opłata wynosi:

  • 3 eurocenty za 1 m3 plus 20 euro kosztów eksploatacyjnych na ha/rok –  za niskie ciśnienie;
  • 5 eurocentów za 1 m3 plus 30 euro opłaty eksploatacyjnej na ha/rok – za średnie ciśnienie;
  • 7 eurocentów za 1 m3 plus 50 euro opłaty eksploatacyjnej na ha/rok – za wysokie ciśnienie. 

Cena gruntów rolnych z dostępem do nawodnienia wynosi 15-20 tys. euro/ha, bez dostępu – 5-7 tys. euro/ha. 
Należy podkreślić, że tam gdzie jest możliwość nawadniania gruntów gospodarka rolna kwitnie, np. w pobliżu zapory Alqueva znajduje się piękna plantacja oliwek o powierzchni 12 tys. ha. Woda w zbiorniku retencyjnym jest gromadzona w okresie zimowym, a wiosną i latem używana do nawodnień. Całkowita pojemność zbiornika wystarcza na 2 lata. Zbiornik ten, wraz z całą infrastrukturą nawodnieniową, zbudowany został dzięki dotacji z UE (70% kosztów) w ramach zrównoważonego rozwoju regionów. Koszt budowy wyniósł 2,3 mld euro. W kraju funkcjonuje wiele innych zbiorników o mniejszej kubaturze, gdzie racjonalnie gospodaruje się wodą, ze szczególnym uwzględnieniem produkcji rolniczej. Rolnictwo w Portugali zużywa 63% wody, przemysł energetyczny 14%, urbanistyka 7%. W Portugali woda na działce rolnika jest jego własnością, rolnik ponosi ewentualnie koszty wiercenia oraz transportu. 

Organizacją zrzeszającą rolników w Portugali jest CAP Konfederacja Rolników Portugalskich skupiająca pracodawców oraz 232 organizacje i związki rolnicze. CAP zajmuje się obsługą imprez branżowych, organizuje szkolenia, opracowuje kalkulacje kosztów produkcji, zajmuje się IRZ, reprezentuje też rolników przed portugalskim rządem, prowadzi wymianę międzynarodową, ma swoich przedstawicieli w Brukseli.

Inspiracją do powstania tego tekstu był wyjazd szkoleniowy do Portugali zorganizowany przez KRIR w ramach przedsięwzięcia dofinansowanego ze środków KSOW.

Ryszard Czaicki


 

Galeria


punktator

Przydatne linki


URZĘDY I INSTYTUCJE:

INSPEKCJE:

DORADZTWO:

WIADOMOŚCI ROLNICZE:

ROLNICTWO EKOLOGICZNE i TRADYCYJNE:

WSPARCIE DLA ROLNICTWA I OBSZARÓW WIEJSKICH:

---------------------------------------------------------------------


Licznik odwiedzin: 2431024