HISTORIA IZB ROLNICZYCH 

Izby rolnicze są instytucjami publiczno-prawnymi samorządu gospodarczego rolnictwa. Pierwsze izby powstały w krajach skandynawskich na przełomie XVIII i XIX wieku, ale najważniejszą rolę w tworzeniu samorządu rolniczego odegrały Francja i Niemcy. Powstanie izb wiąże się z trudną sytuacją ówczesnego rolnictwa – w dobie ciężkiego kryzysu w rolnictwie europejskim ich zadaniem była obrona interesów rolnictwa, zagrożonego importem taniego zboża amerykańskiego. 

Na ziemiach polskich znajdujących się wówczas w niewoli izby najwcześniej powstały w zaborze pruskim (w Wielkopolsce i na Pomorzu). Pierwsza izba rolnicza powstała w Poznaniu w 1895 r., na mocy ustawy z dnia 30 czerwca 1894 r. Zadaniem ówczesnych izb było współdziałanie z administracją rządową, doskonalenie prawa gospodarczego, reprezentacja i obrona interesów rolnictwa i leśnictwa, zakładanie i prowadzenie szkół rolniczych, popieranie postępu technicznego w produkcji rolnej. 

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. rozpoczął się nowy rozdział w historii izb rolniczych. Przejęcie Izby Rolniczej przez władze polskie miało miejsce 20 stycznia 1919 r. na mocy dekretu Naczelnej Rady Ludowej. Przejmując izbę Polacy obsadzili swoimi urzędnikami stanowiska zajmowane wcześniej przez Niemców, ale pozostawili dawną strukturę wydziałów. W pierwszym okresie działalności zlikwidowano istniejący system patronacki kółek rolniczych włączając je do bezpośredniej działalności izby. 

W II Rzeczypospolitej Konstytucja z marca 1921 r., obok samorządu terytorialnego, gwarantowała istnienie samorządu gospodarczego. Zasadnicze znaczenie dla rozwoju samorządu rolniczego w Polsce miało jednak rozporządzenie Prezydenta RP o izbach rolniczych z dnia 22 marca 1928 r. Wtedy to izba rolnicza została zdefiniowana jako jednostka samorządu gospodarczego i osoba publiczno-prawna, działająca na obszarze jednego województwa i w granicach ustaw państwowych oraz własnego statutu. Istota samorządowego charakteru izb rolniczych polegała na wykonywaniu przez nie praw zwierzchnich w stosunku do członków, których przynależność do izb rolniczych była obligatoryjna. Izby miały charakter powszechny i dlatego mogły reprezentować interesy wszystkich rolników i bronić całego rolnictwa. Głównym celem izb rolniczych, określonym w rozporządzeniu, było zorganizowanie zawodu rolniczego (do rolnictwa zaliczano wówczas także leśnictwo, rybactwo, ogrodnictwo, hodowle zwierząt oraz inne gałęzie wytwórczości związanej z gospodarstwem rolnym). Rozporządzenie określało, że do zakresu działania izb rolniczych należy przedstawicielstwo i ochrona interesów rolnictwa, samodzielne przedsiębranie, w granicach obowiązujących przepisów prawa, środków w zakresie wszechstronnego popierania rolnictwa oraz wykonywania czynności, powierzanych izbom rolniczym przez ustawy i rozporządzenia, współdziałanie z władzami rządowymi i samorządowymi we wszystkich sprawach, dotyczących rolnictwa.

W okresie międzywojennym na terenie naszego kraju funkcjonowało 13 izb: warszawska, łódzka, lubelska, kielecka, białostocka, wileńska, poleska, wołyńska, lwowska, krakowska, śląska, wielkopolska i pomorska, które współpracowały ze sobą w ramach dobrowolnej centrali samorządu rolniczego jaką był Związek Izb i Organizacji Rolniczych Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1932 r. przyniosło kolejne rozszerzenie kompetencji izb rolniczych. Podkreślony został istotny cel izb rolniczych: zorganizowanie zawodu rolniczego oraz współdziałanie w dziedzinie rolnictwa, a więc coś więcej niż jedynie reprezentowanie interesów gospodarczych. W rozporządzeniu zapisano, że izby współdziałają z władzami rządowymi i samorządowymi we wszystkich sprawach dotyczących rolnictwa, a szczególnie przy wykonywaniu przez te władze nadzoru nad działalnością powiatowych samorządów terytorialnych i zapewnieniu jednolitości prowadzonej przez te samorządy działalności w dziedzinie rolnictwa. Nakreślono również ważny odcinek współpracy samorządu rolniczego z państwem – właściwe władze rządowe miały przesyłać izbom rolniczym do zaopiniowania projekty ustaw przed skierowaniem ich na drogę obrad ustawodawczych oraz projekty rozporządzeń, mających doniosłe znaczenie dla rolnictwa, „(...) jeżeli tylko interes publiczny lub pilność sprawy nie stanie temu na przeszkodzie”.

Prężną działalność izb rolniczych przerwał wybuch II wojny światowej. W okresie okupacji izby wojewódzkie zostały zlikwidowane. Okupanci pozostawili jedynie istniejące biura powiatowe, które wykorzystywano jako jednostki ściągające od rolników nałożony przez okupanta kontyngent.

Po zakończeniu II wojny światowej już w marcu 1945 r. wznowiły swoją działalność izby rolnicze między innymi wielkopolska, białostocka, warszawska czy kielecka. Pracę izb rolniczych utrudniały jednak przeszkody natury politycznej. Nowa władza zarzucała samorządowi rolniczemu między innymi to, że w przeszłości popierał gospodarstwa obszarnicze, a zaniedbywał drobnych rolników, a w związku z parcelacją folwarków stracił rację bytu. Rzeczywiste przesłanki były jednak inne: samorząd rolniczy zajmował się aktywnie wdrażaniem postępu rolniczego na wsi, we wszystkich jego możliwych formach, podnosząc tym samym prestiż i rangę zawodu rolnika, i dlatego stał się dla ówczesnej władzy niewygodny. 
Ostatecznie izby zostały zlikwidowane dekretem z dnia 26 sierpnia 1946 r. o zniesieniu izb rolniczych, który wszedł w życie 10 października 1946 r. Dekretem tym zadania izb rolniczych zostały przekazane, pozostającemu pod kontrolą komunistów, Związkowi Samopomocy Chłopskiej. Związkowi został również przekazany majątek izb rolniczych, powstały po umorzeniu ich zobowiązań.
Przemiany roku 1989 odrodziły nadzieje środowiska rolniczego na wznowienie działalności własnego samorządu, po 50-letnim okresie niebytu za rządów PRL. 

Po kilkuletnich staraniach, 14 grudnia 1995 r. uchwalono ustawę o izbach rolniczych, która stworzyła podstawy prawne do przeprowadzenia demokratycznych wyborów i wyłonienia organów samorządu rolniczego.


HISTORIA MAŁOPOLSKIEJ IZBY ROLNICZEJ

Historia Małopolskiej Izby Rolniczej sięga 1933 roku. Po II wojnie światowej, na podstawie dekretu z 1946 r., izby rolnicze zostały zlikwidowane. Ich reaktywacja nastąpiła po uchwaleniu przez Sejm RP II kadencji, ustawy o izbach rolniczych z dnia 14 grudnia 1995 r. W 1996 r. powstały Nowosądecka Izba Rolnicza i Tarnowska Izba Rolnicza. Natomiast Krakowska Izba Rolnicza została założona w 1997 r. W tym też roku została utworzona Krajowa Rada Izb Rolniczych.

1996 – utworzenie Nowosądeckiej Izby Rolniczej; utworzenie Tarnowskiej Izby Rolniczej;
1997 – powstanie Krakowskiej Izby Rolniczej;
1999 – powołanie Małopolskiej Izby Rolniczej z siedzibą w Krakowie.

Z dniem 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej kraju zmieniła się dotychczasowa struktura izb – z połączenia nowosądeckiej, tarnowskiej i krakowskiej oraz części terytorialnych Bielskiej Izby Rolniczej, Katowickiej Izby Rolniczej, Kieleckiej Izby Rolniczej i Rzeszowskiej Izby Rolniczej, powstała Małopolska Izba Rolnicza (MIR) z siedzibą w Krakowie. Walne Zgromadzenie powołało wówczas Zarząd I kadencji MIR (1999-2002).


Województwo małopolskie zostało utworzone w 1999 roku, obejmując mniejszy fragment Małopolski historycznej i geograficznej oraz fragment Spisza i Orawy. Stworzono je z województw poprzedniego podziału administracyjnego, mianowicie z:

– krakowskiego – w całości,
– nowosądeckiego – w całości,
– tarnowskiego – oprócz gmin powiatu dębickiego i gmin Radomyśl Wlk. i Wadowice Grn. z powiatu mieleckiego,
– bielskiego – tylko gminy powiatów suskiego, wadowickiego i oświęcimskiego,
– katowickiego – tylko gminy powiatów olkuskiego i chrzanowskiego oraz gmina Brzeszcze z powiatu oświęcimskiego,
– kieleckiego – tylko gminy powiatu miechowskiego oraz gminy Pałecznica i Koszyce z powiatu proszowickiego,
– krośnieńskiego – tylko gminy Biecz i Lipinki w powiecie gorlickim.


W dniu 8 grudnia 2002 r. odbyły się wybory delegatów do Małopolskiej Izby Rolniczej II kadencji. W wyniku znowelizowanej ustawy o izbach rolniczych, w miejsce dotychczasowych oddziałów powstało 19 rad powiatowych, które do dziś fukcjonują w każdym powiecie Małopolski. Na posiedzeniu Walnego Zgromadzenia MIR II kadencji dokonano wyboru kolejnego Zarządu MIR (2002–2007).

Kolejne wybory do izb rolniczych odbyły się:

  • 4 lutego 2007 r. – III kadencja MIR (2007-2011),
  • 3 kwietnia 2011 r. – IV kadencja MIR (2011-2015),
  • 31 maja 2015 r. – V kadencja MIR (2015-2019),
  • 28 lipca 2019 r. -  VI kadencja MIR (2019-2023).
  • 24 września 2023 r. - VII kadencja MIR (trwająca od 2023 r.)

 


 

punktator

Przydatne linki


URZĘDY I INSTYTUCJE:

INSPEKCJE:

DORADZTWO:

WIADOMOŚCI ROLNICZE:

ROLNICTWO EKOLOGICZNE i TRADYCYJNE:

WSPARCIE DLA ROLNICTWA I OBSZARÓW WIEJSKICH:

---------------------------------------------------------------------


Licznik odwiedzin: 2430587