24-04-2014, Redaktor: Jkalmuk

21 lutego 2014 r. WZ MIR podjęło stanowisko w zakresie możliwości likwidacji użytków rolnych zachwaszczonych agresywnymi i obcymi gatunkami chwastów oraz niepożądanym zadrzewieniem i zakrzaczeniem.

Według Urzędu Marszałkowskiego Dep. Rolnictwa na dzień dzisiejszy w Małopolsce odnotowujemy 80 tys. ha użytków rolnych, na których zaprzestano produkcji rolnej i na których mamy do czynienia z sukcesją niepożądanych chwastów, zadrzewień i zakrzaczeń. Stanowi to ewidentną stratę w zakresie bilansu żywności woj. małopolskiego. Przyjmując, że produkcja zbóż z 1 ha wynosi średnio 3 tony, strata ta wynosi 240 tys. ton; przy średnim plonie kukurydzy na ziarno 6 ton/ha - strata wynosi 480 tys. ton. Grunty te nie dają również możliwości pozyskania środków z UE, które stanowiłyby znaczący procent w dochodach ludności wiejskiej. Licząc 830 zł dopłaty JPO /ha strata ta wynosi 66 400 000 zł. Wielkość strat ekonomicznych uzasadnia podjęcie prawnych i organizacyjnych kroków, które ten problem częściowo rozwiążą lub zniwelują. 

Po przeanalizowaniu ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 tekst jednolity Dz.U. z 2013 roku poz.1205 zauważyć należy, że zgodnie z jej art.1 ustawa reguluje zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji i poprawiania wartości użytkowej gruntów.

W art. 4 punkt 16 określone zostało co należy rozumieć przez grunty zdegradowane. Przez grunty zdegradowane rozumie się grunty, których rolnicza lub leśna wartość użytkowa zmalała, w szczególności w wyniku pogorszenia się  warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej.

Natomiast za grunty zdewastowane (p. 17 tego samego artykułu) uważa się grunty które utraciły całkowicie wartość użytkową w wyniku przyczyn, o których mowa w punkcie 16.

Z kolei art. 15 ust.1  ustawy stwierdza się, że „Właściciel gruntów stanowiących użytki rolne oraz gruntów zrekultywowanych na cele rolne jest zobowiązany do przeciwdziałania ich degradacji w tym w szczególności erozji i ruchom masowym ziemi".
Dalej (art.15 ust. 5) stwierdza się, że w razie wystąpienia z winy właściciela innych form degradacji gruntów, o których mowa w ust.1, w tym również spowodowanej nieprzestrzeganiem przepisów o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami, wójt w drodze decyzji nakazuje właścicielowi gruntów wykonanie w określonym terminie odpowiednich zabiegów.
W razie niewykonania  decyzji wójt zleca wykonanie zastępcze tych zabiegów na koszt właściciela gruntów, wykorzystując do czasu zwrotu kosztów wykonania zastępczego środki budżetu województwa, o których mowa w art. 22 b ust. 1.

Wyniki kontroli gospodarstw rolnych otrzymujących dopłaty obszarowe w 2012 r. wskazują, że 3 tys. gospodarstw nie przestrzega zasad wzajemnej zgodności w zakresie utrzymania gruntów tj. nie utrzymuje gruntów w DKR - nie prowadzi na tych gruntach zabiegów agrotechnicznych, nie kosi i ich i nie wypasa przez zwierzęta.

Istniejące możliwości prawne umożliwiają rozwiązanie tego problemu w sposób następujący:

1. Należy rozważyć, po inwentaryzacji trenów na których zaprzestano produkcję rolniczą, czy nie powinno się ich potraktować jako obszary, które mogą być wyłączone z produkcji w ramach "zazielenienia". Warunkiem, który należało by spełnić przy tym procesie jest rozliczenie obszarów „zazielenionych” w stosunku do całej powierzchni upraw województwa małopolskiego.
2. Tworzenie aktów prawnych na poziomie poszczególnych ogniw administracji samorządowej, prawa miejscowego, zmuszających właścicieli zachwaszczonych gruntów do usuwania zachwaszczenia i uczynienia z odłogów gruntów ugorowanych dających szansę na przywrócenie ich produkcji rolnej (Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych -  tekst jednolity Dz.U z 2013 r. poz 1205).
3. Kodeks Wykroczeń art. 82 daje możliwość stosowania odpowiedzialności karnej w przypadku, kiedy zachwaszczenie stanowi zagrożenie przeciwpożarowe, a większość terenów, która zachwaszczona jest np. nawłocią kanadyjską w okresach jesiennych stanowi takie zagrożenie. Włączyć do aktywnej kontroli gruntów straż pożarną i straż gminną. Przepisy Kodeksu Cywilnego Art. 144 ”Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymać się od działań, które by zakłóciły korzystanie z nieruchomości sąsiednich, ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”.
4. Należy znowelizować Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzinnym lub siedliskom przyrodniczym, poszerzając wykaz gatunków inwazyjnych o nawłoć kanadyjską.
5. Należy wprowadzić ułatwienia w sprzedaży bezpośredniej produktów przetworzonych w gospodarstwie. W bardzo wielu przypadkach spowodowałoby to zagospodarowanie i uprawę oraz właściwe wykorzystanie działek rolnych.
6. Sytuacja w zakresie gospodarki gruntami w woj. małopolskim jest powodem występowania tzw. ziemi niechcianej a zarazem bardzo chcianej. Większość rolników, którzy swoją przyszłość wiążą z rozwojem gospodarstw cierpi na brak możliwości ich powiększenia. Czy w obecnej sytuacji prawnej inie ma możliwości przymuszenia właścicieli ziem odłogowanych do przekazania jej rolnikom chcących ją użytkować. Dobrym przykładem rozwiązania tego problemu jest sposób gospodarowania ziemią przez SAFER we Francji. 

Wnioski

1. Problemem podstawowym do rozwiązania jest kwestia podjęcia działań na terenach prywatnej własności.
2. Samorządy gminne, na dzień dzisiejszy, mając możliwość stosowania prawa miejscowego zmuszającego właścicieli gruntów zdegradowanych (przez chwasty, niepożądane drzewa i krzewy) poprzestają na apelach, które generalnie nie odnoszą skutku.
3. Problemem pozostaje odpowiedź na pytanie czy w obecnej sytuacji nadprodukcji żywności w UE i wprowadzenia kolejnych metod ograniczenia jej poprzez proces "zazieleniania" administracja unijna jest zainteresowana aby przywracać te grunty do produkcji.
4. Według prognoz FAO żywności w przyszłości będzie brakować, w wielu regionach świata już jej brakuje, posiadanie planu perspektywicznego jak uchronić to co jest dobrem publicznym, czyli ziemią uprawną, jest potrzebne i jak najbardziej pożądane.

Przewodniczący Walnego Zgromadzenia 
Małopolskiej Izby Rolniczej

Ryszard Czaicki

W załączeniu odpowiedź MRiRW w zakresie możliwości prawnych zwalczania chwastów niepożądanych obcego pochodzenia na gruntach województwa małopolskiego.