Odpowiedź resortu rolnictwa na wnioski MIR przekazane 26.03.2019 r.
Poniżej obszerne cytaty pochodzące z pisma, ktore otrzymaliśmy z MRiRW (pismo MRiRW SSO.zs.071.32.2019 z dnia 30.04.2019 r.).
1. Odnośnie wniosku ws. zmiany ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w celu umożliwienia rolnikom przechodzącym na emeryturę dalsze prowadzenie gospodarstwa. Propozycja ta wynika z analogii, jaka istnieje w stosunku do pracowników ubezpieczonych w ZUS, którzy za zgodą pracodawcy mogą kontynuować pracę zawodową i jednocześnie pobierać emeryturę. Proponowane rozwiązanie, pozwalające emerytowanym rolnikom prowadzić gospodarstwa, pozwoli wykluczyć łamanie prawa, z którym mamy dość często do czynienia w przypadku braku następców. W takiej sytuacji dalsze prowadzenie gospodarstwa przez rolnika – emeryta w przypadku jego dobrego zdrowia, pozwoli zachować strukturę gospodarstwa i wysoką produkcję.
W Polsce rolnicy posiadają własny, odrębny od powszechnego, system ubezpieczenia społecznego. U podstaw tego podziału leży nie tylko specyfika pracy w gospodarstwie rolnym, ale przede wszystkim sposób finansowania tego systemu. Rozdzielność unormowań ubezpieczenia społecznego rolników od powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych powoduje, że powyższe systemy rządzą się odrębnymi regułami i to zarówno co do składek na ubezpieczenie społeczne, jak i zasad przyznawania, wypłaty i wysokości świadczeń z ubezpieczenia.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2019, poz. 299 z późn. zm.) emerytura rolnicza składa się z dwóch części: części składkowej i części uzupełniającej. Część składkowa stanowi część ubezpieczeniową świadczenia emerytalnego. Jej wysokość uzależniona jest od długości stażu ubezpieczeniowego i wysokości emerytury podstawowej. Część składkowa jest niska ze względu na to, że jest pochodną opłacanych składek na ubezpieczenie społeczne rolników, które z kolei są dostosowane do możliwości finansowych rolników. Ze względu na ograniczoną wysokość części składkowej, ww. ustawa przewiduje uzupełnienie emerytury i renty rolniczej o część uzupełniającą. Wysokość części uzupełniającej wynosi ok. 90% emerytury podstawowej (która od 1 marca 2019 r. wynosi 938,97 zł). Warunkiem wypłaty części uzupełniającej świadczenia emerytalno-rentowego rolniczego, finansowanej w całości z budżetu państwa,
a więc będącej de facto emeryturą państwową, jest zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej w myśl przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, co często łączy się z przekazaniem gospodarstwa rolnego, aby nie przerywać prowadzonej w nim działalności rolniczej. (...) Część uzupełniająca jest to państwowa rekompensata za zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej i pełni dodatkowo rolę instrumentu polityki rolnej, wspierającego wymianę pokoleniową w rolnictwie, jeżeli dojdzie do przekazania gospodarstwa rolnego. Należy w tym miejscu wyjaśnić, że przesłanką zawieszenia wypłaty części uzupełniającej emerytury lub renty na podstawie art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników jest prowadzenie działalności rolniczej, a nie samo posiadanie lub dysponowanie własnością gospodarstwa rolnego. Jest to zgodne z utrwaloną już w judykaturze wykładnią tego przepisu, zgodnie z którą wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy. (…). Prowadzenie działalności rolniczej w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, oznacza prowadzenie na własny rachunek przez posiadacza gospodarstwa rolnego działalności zawodowej, związanej z tym gospodarstwem, stałej i osobistej oraz mającej charakter wykonywania pracy lub innych zwykłych czynności wiążących się z jego prowadzeniem. (…). Tym samym własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego nie może mieć wpływu na wysokość pobieranych świadczeń. Co za tym idzie, nawet w przypadku nie wyzbycia się posiadania gospodarstwa rolnego, wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust.
1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy.
(...) Pozostawienie rozwiązań prawnych w obecnej postaci, pozwala na kojarzenie celów rozwojowych z niezbędnym zakresem zabezpieczenia, a odmienność w sposobie finansowania emerytur rolniczych i pracowniczych, uzasadnia utrzymanie różnic w odniesieniu do wypłaty świadczeń emerytalnych z ZUS i z KRUS.
2. Odnośnie wniosku dot. przepisów ograniczających stosowanie nawozów organicznych. Nałożone na rolnika ograniczenia nie uwzględniają sytuacji pogodowych oraz terminów agrotechnicznych związanych między innymi ze zbiorem kukurydzy. Uważamy, że muszą istnieć odstępstwa w sytuacjach wyjątkowych, w okresie od 1 listopada do końca marca następnego roku, które pozwolą na stosowanie nawozów organicznych w tym okresie. Przebieg pogody w ostatnich latach w Polsce, w okresie zimowym, powodował, że czas zamarznięcia gruntów był bardzo krótki i głębokość przemarzania gleby była mała, a więc zagrożenie wynikające ze stosowania nawozów organicznych było znikome.
Wprowadzenie nowych terminów stosowania nawozów płynnych i stałych jest skutkiem wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 20 listopada 2014 r. w sprawie C-356/13, zgodnie z którym dotychczas obowiązujące w Polsce przepisy w tym zakresie nie gwarantowały wystarczającego poziomu ochrony wód, wynikającego ze stosowania przepisów dyrektywy Rady z dnia 12 grudnia 1991 r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego, tzw. dyrektywy azotanowej. Komisja Europejska uznała, że dotychczas stosowany w Polsce zakaz stosowania nawozów niezależnie od warunków klimatycznych i stanu gleby od początku grudnia do końca lutego, nie jest zgodny z art. 5 ust. 4 lit. a) dyrektywy azotanowej w związku z ust. 1 pkt 1 załącznika III do niej. Jej zdaniem, uwzględniając warunki klimatyczne panujące w Polsce należało zakazać rolnikom użycia nawozów w okresie roku, kiedy rośliny nie są w fazie wzrostu i nie wchłaniają azotu. KE, kierując się wynikami prac naukowo-badawczych wskazała, że okres wegetacji roślin w Polsce trwa od 180 do 220 dni, zaczynając się pod koniec marca lub na początku kwietnia i kończąc pod koniec października lub na początku listopada.
Uwzględniając powyższe, w wydanym na podstawie art. 106 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2018 r. poz. 2268) rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2018 r. w sprawie przyjęcia Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu (Dz.U. z 2018 r. poz. 1339) (dalej program azotanowy), obowiązują określone zasady stosowania nawozów zawierających azot, uwzględniające potrzebę ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Program azotanowy wskazuje, że na gruntach ornych nawozy naturalne stosuje się w terminie od l marca do 20 października dla nawozów naturalnych płynnych (dla niektórych gmin do 15 lub 25 października), oraz od 1 marca do 31 października – dla nawozów naturalnych stałych. Na trwałych użytkach zielonych nawozy inne niż nawozy naturalne stale stosuje się w terminie od 1 marca do 31 października, a nawozy naturalne stale w terminie od 1 marca do 30 listopada. Powyższe związane jest z długością okresu wegetacyjnego roślin, panującą w danym obszarze, a do zastosowania takiego podejścia zobowiązuje wyrok TSUE w sprawie C-356/13.
Jednocześnie należy podkreślić, że w przypadku jesiennego terminu stosowania nawozów, program azotanowy uwzględnia pewne niespodziewane warunki pogodowe uniemożliwiające prowadzenie działalności rolniczej. Zgodnie z ust. 2 i 3 rozdziału 1.3. programu azotanowego ww. terminy dla gruntów ornych nie dotyczą podmiotów, które:
będą zakładać uprawy jesienią po późno zbieranych przedplonach, buraku cukrowym, kukurydzy lub późnych warzywach. Dopuszczalna dawka azotu w wieloskładnikowych nawozach dla zakładanych upraw nie może przekroczyć dawki 30 kg N/ha. Należy szczegółowo udokumentować termin zbioru, datę stosowania nawozu, zastosowane nawozy i ich dawkę oraz termin siewu jesiennej uprawy;
nie mogły dokonać zbiorów lub nawożenia z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe, w szczególności nadmierne uwilgotnienie gleby. Dla tych podmiotów termin graniczny stosowania nawozów to dzień 30 listopada.
3. Odnośnie ograniczeń w zakupie ciągników w ramach wsparcia z PROW. Stosowana zasada w programach pomocowych przy zakupie sprzętu, a przede wszystkim ciągników, uwarunkowana jest aktualnymi normami: powierzchnia gospodarstwa – moc ciągnika. Zasada ta nie pozwała na perspektywiczny rozwój gospodarstwa (dotyczy przede wszystkim młodych rolników), uwzględniający zwiększenie powierzchni użytków rolnych. Proponujemy przyjęcie normy pozwalającej na zakup ciągnika, którego moc mogłaby być większa o 30% w stosunku do norm obowiązujących w dniu złożenia wniosku.
Zgodnie z przepisami rozporządzeń wykonawczych, pomoc przyznaje się na operację uzasadnioną ekonomicznie, w tym pod względem racjonalności jej kosztów. Zatem rolnicy dokonując wyboru maszyny lub urządzenia, w tym ciągnika rolniczego powinni kierować się potrzebami swoich gospodarstw i planować zakup maszyn lub urządzeń o parametrach dostosowanych do potrzeb danego gospodarstwa. Pomocna w tym zakresie jest ekspertyza pn. „Zasady doboru maszyn rolniczych w ramach PROW na lata 2014-2020”, zamieszczona na stronie www.arimr.gov.pl. Jest to narzędzie służące pomocniczo do oceny dostosowania doboru sprzętu. Każda operacja jest bowiem oceniana indywidualnie. Uzasadnienie ekonomiczne, w tym racjonalność ponoszonych kosztów, badane jest każdorazowo przez Biuro Wsparcia Inwestycyjnego (BWI) OR ARiMR. Weryfikowana jest m.in. przydatność maszyny do wymagań stosowanych w gospodarstwie technologii produkcji rolniczej. Sprawdzane jest dostosowanie wydajności maszyny lub mocy ciągnika do skali i intensywności prowadzonej działalności produkcyjnej. Spełnienie obu tych wymagań może świadczyć
o racjonalności doboru sprzętu rolniczego do gospodarstwa i jest jedną z przesłanek do pozytywnej oceny projektu.
W przypadku, gdy w trakcie weryfikacji wniosku Agencja ma wątpliwości co do doboru parametrów planowanej do zakupu maszyny wzywa wnioskodawcę do wyjaśnień lub do zmiany zakresu rzeczowo-finansowego operacji w zakresie danego kosztu lub szczegółowego uzasadnienia. Jeżeli wnioskodawca nie jest w stanie uzasadnić realizacji planowanej inwestycji lub jej części w zakresie przyjętych paramentów, może dokonać określonych zmian w tym zakresie. Wówczas zmiana zakresu rzeczowo-finansowego operacji mogłaby polegać na wykreśleniu przez wnioskodawcę z zestawienia tej pozycji kosztu (rezygnacji z tego kosztu), bądź na wpisaniu w miejsce zakwestionowanego kosztu innego kosztu kwalifikowalnego.
Zgodnie z ww. ekspertyzą przy doborze ciągników do gospodarstwa wykazane jest maksymalne nasycenie gospodarstwa mocą ciągników. Stosuje się trzy rodzaje tolerancji oceny: standardową - do 20%, dodatkową - do 10% (jeśli dotyczy), uwzględnia ona bowiem wpływ średniej odległości działek rolnych od siedliska gospodarstwa na wydajność eksploatacyjną agregatów ciągnikowo-maszynowych, a w konsekwencji na niezbędną moc ciągników oraz tolerancję ze względu np. na obsadę zwierząt - do 10%. W ekspertyzie uwzględniono również rodzaj gleb. Jednocześnie w ww. ekspertyzie, uwzględniając agrotechniczny punkt widzenia, przyjęto za prawidłowe posiadanie więcej niż jednego ciągnika w gospodarstwie o powierzchni ponad 30 ha, co również przekłada się na ocenę doboru mocy planowanego do zakupu ciągnika.
Jednocześnie w typach operacji związanych z pomocą do gospodarstwa rolnego przyjęto za dopuszczalną sytuację, w której wykazywane jest w okresie docelowym powiększenie gospodarstwa, pod warunkiem że powiększenie gospodarstwa ma związek z operacją np. zakupem specjalistycznych maszyn uprawowych pozwalających np. na prowadzenie danej uprawy w gospodarstwie, co jednocześnie zostaje uwidocznione w biznesplanie. Możemy więc oceniając dobór sprzętu opierać się na areale gospodarstwa z okresu docelowego, czyli powierzchni gospodarstwa jaką wnioskodawca osiągnie w roku składania wniosku o płatność końcową. Powiększenie gospodarstwa musi mieć jednak ścisły związek z realizowaną operacją i beneficjent na moment złożenia wniosku o płatność musi wykazać przedmiotowe powiększenie gospodarstwa.
Przy określaniu doboru sprzętu można mieć też na uwadze, że w przypadku składnia wniosku przez grupę rolników, jak to może mieć miejsce w typie operacji „Modernizacja gospodarstw rolnych” pomoc przyznaje się, jeżeli realizacja takiej operacji jest uzasadniona co najmniej organizacją i skalą prowadzonej działalności rolniczej, z uwzględnieniem zakresu prac wykonywanych przez każdą z tych osób w odniesieniu do zasobów i potrzeb posiadanych przez nich gospodarstw. Dobór maszyn będzie zatem analizowany, w takich przypadkach, z uwzględnieniem obszaru, który będzie uprawiany nabywanym sprzętem w obu (lub więcej) gospodarstwach, z uwzględnieniem posiadanego już przez osoby wspólnie wnioskujące parku maszynowego.
Podsumowując, dopiero w sytuacji, gdy rolnik zdecyduje się na zakup maszyny o wyższych parametrach technicznych niż wynika to z ekspertyzy i przeprowadzonych analiz, wezwany zostanie do zmiany zakresu operacji,
a w przypadku braku zmiany na wezwanie Agencji, może narazić się na odmowę przyznania pomocy.
(...) Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że nie istnieją podstawy prawne aby stosować w odniesieniu do wszystkich wnioskodawców zasadę w zakresie doboru sprzętu do gospodarstwa, w tym ciągników rolniczych, przyjmując że każdy z nich w perspektywie kolejnych lat będzie powiększał swoje gospodarstwo.
(...) Decyzję w sprawie przyznania pomocy podejmuje właściwy Oddział Regionalny Agencji na podstawie złożonego wniosku o przyznanie pomocy i załączników, dotyczących konkretnego gospodarstwa.
