Głos MIR w sprawie przyszłości doradztwa rolniczego
W dniu 3 lutego 2016 r. w Senacie RP odbyła się konferencja pn. ”Co dalej z doradztwem rolniczym w Polsce”, która ma pomóc w znalezieniu odpowiedzi na pytanie jakich zmian w funkcjonowaniu doradztwa rolniczego należy dokonać, aby efektywnie wykonywało swoje zadania w obecnym okresie dużej transformacji polskiego rolnictwa.
Konferencja zgromadziła bardzo dużo osób z różnych instytucji i organizacji wśród prelegentów byli między innymi wiceminister rolnictwa Ryszard Zarudzki, prof. dr. hab. Beata Jeżyńska z UMCS w Lublinie dr. hab. Zbigniew Brodziński z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskie w Olsztynie, Wiceprezes Zarządu Podlaskiej Izby Rolniczej Adam Niebrzydowski, Prezes Stowarzyszenia Akredytowanych Podmiotów Doradztwa Rolniczego AKROS Robert Szczęsny.
W trakcie ożywionej dyskusji przedstawiłem stanowisko Małopolskiej Izby Rolniczej w tym zakresie.
Doradztwo rolnicze w Polsce przechodzi ciągłe, kolejne ustawowe zmiany w zakresie podległości finansowania, które niekoniecznie dobrze służą jego rozwojowi, i prowadzą do obniżenia rangi i sprawności funkcjonowania. W tym trudnym okresie zmian ustawowych, a szczególnie stagnacji finansowej na rozwój i funkcjonowanie, doradztwo odstąpiło od realizacji podstawowych zadań, czyli podnoszenia konkurencyjności gospodarstw, poprawy dochodowości, obniżenia energochłonności. Wzrost kosztów funkcjonowania i dotacja pozostająca na nie zmienionym poziomie od niemal dziesięciu lat, duża konkurencja sektora prywatnego, mogą w tym stanie doprowadzić do zapaści publicznego doradztwa rolniczego.
Co powinno być celem naszego doradztwa? Stworzenie kompleksowego "systemu", który powinien jak najpełniej zaspokajać potrzeby odbiorców, uwzględniając nowoczesne rozwiązania technologiczne oraz coraz bardziej efektywne zarządzanie gospodarstwem rolnym z uwzględnieniem potrzeb rynku, powinien być elastyczny, zdolny do rozwoju i przeobrażeń w kierunku nowych potrzeb reformowanej gospodarki, ale szczególnie wielofunkcyjności rozwoju obszarów wiejskich. Zmiany w systemie doradztwa wymagają powiązania z całym systemem wiedzy rolniczej. Podstawowe zmiany w rolnictwie to: globalizacja, konkurencja, zmniejszanie się liczby rolników, podejmowanie przez mieszkańców wsi i rolników innych funkcji pozaprodukcyjnych, oraz powszechny i zrównoważony rozwój, uwzględniający ochronę środowiska i racjonalną gospodarkę zasobami.
Dlatego należy dążyć do budowy "systemu doradztwa rolniczego" podległego pod MRiRW, jako narzędzia rządu w kreowaniu polityki rolnej. Aby ten system właściwie funkcjonował niezbędne jest włączenie organizacji samorządowych, związków zawodowych akredytowanych prywatnych podmiotów doradczych oraz jednostek doradztwa rolniczego CDR.
Należy również rozważyć wariant ewentualnego przekazania zadań związanych z doradztwem rolniczym, jako zadanie zlecone, wojewódzkim izbom rolniczym. W tym systemie odpowiednie miejsce muszą znaleźć szkoły rolnicze, system szkolenia, a szczególnie wykorzystanie zdobyczy nauki i zastosowanie ich w praktyce rolniczej.
W Europie funkcjonują różne systemy doradztwa rolniczego:
I. Konwencjonalny – całkowicie finansowany z budżetu państwa bez opłat za usługi – Belgia, Grecja, Luksemburg, Słowenia, gdzie za doradztwo odpowiada centralna organizacja rządowa. Podobnie jest w Hiszpanii, Południowych Niemczech, Włoszech, Portugalii, Szwecji, Szwajcarii. W tych państwach system zarządzany jest przez jednostki regionalne.
II. System półpaństwowy – doradztwo świadczone przez organizacje państwowe, które pobierają za niektóre usługi opłaty od rolników – Czechy, Estonia, Irlandia, Norwegia, Słowacja, Węgry, Polska.
III. System prywatno-samorządowy – będący własnością rolników, izb rolniczych i związków zawodowych - jako jeden z najbardziej efektywnych, obowiązuje w Austrii, Francji, Danii, Finlandii, Północno-zachodnich Niemczech.
IV. Komercyjny – będący własnością prywatnych osób i instytucji, występuje w Anglii, Walii, Holandii, Szkocji, północno-wschodnich Niemczech.
Stworzenie takiego systemu wymaga kompleksowego podejścia, wyrzeczenia się często partykularnych interesów w imię wyższego celu jakim jest budowa nowoczesnego modelu doradztwa rolniczego. Jeśli chodzi o elementy systemu wdrażania Wspólnej Polityki Rolnej, doradztwo, powinno być jednolite dla całego kraju. Natomiast doradztwo technologiczne, produkcyjne może być zregionalizowane.
Rolnicy chętnie przyjmują wsparcie doradcze wówczas, gdy oznacza ono, że punktem wyjścia jest dobro rolnika, dlatego doradztwo bardzo łatwo może powodować takie zmiany, które w odczuciu rolników są w ich interesie.
Musimy mieć świadomość, że usługi doradcze będą się rozwijały według kryterium popytu a nie podaży. Rolnik będzie najczęściej wybierał taką usługę, która najpełniej bądź najbardziej kompleksowo zaspokoi jego potrzeby, a niekoniecznie będzie tańsza czy łatwiejsza. To kryterium powinno nam przyświecać przy tworzeniu stabilnego systemu doradztwa.
Ryszard Czaicki
Prezes MIR
Galeria
