11-01-2017, Redaktor: Jkalmuk

Hodowcy roślin rolniczych, zrzeszeni w Agencji Nasiennej Sp. z o.o., w grudniu 2016 roku wystosowali pismo do krajowych organizacji rolniczych z propozycją wypracowania prostszego i łatwiejszego dla rolników sposobu finansowania hodowli roślin.

Opłaty wnoszone za odstępstwo rolne są niezwykle istotne dla hodowli roślin, a szczególnie dla zdolności inwestycyjnych. Wielu rolników uważa jednak, że obecny sposób zbierania opłat jest zbyt skomplikowany – dlatego też hodowcy zaprosili organizacje rolnicze do wspólnej pracy nad porozumieniem w sprawie opłat za użycie do siewu materiału ze zbioru.

Hodowcy roślin w piśmie do organizacji rolniczych podkreślili, że wspólnym interesem jest silne i konkurencyjne polskie rolnictwo, wymagające przede wszystkim wzrostu dochodowości. Jednym z najbardziej efektywnych sposobów, by cele te osiągnąć, jest dostęp polskich rolników do nowoczesnych odmian roślin. Stąd tak ważną rolę w nowoczesnym rolnictwie odgrywa postęp hodowlany, skoncentrowany na poprawie i stabilności plonowania, jakości plonu, odporności na szkodniki i choroby.

Zgodnie z wynikami badań, przytoczonymi w korespondencji od hodowców, udział postępu biologicznego w plonowaniu wynosi ponad 50%, podczas gdy nawożenie stanowi około 20%, a ochrona 15% (wg Nalborczyka, 1997). Postęp hodowlany przyczynia się w konsekwencji nie tylko do poprawy wyników ekonomicznych gospodarstw, lecz także do racjonalnego wykorzystania ograniczonych zasobów naturalnych oraz ochrony środowiska.

W swoim piśmie do organizacji rolniczych hodowcy przywołali również kilka interesujących faktów, zawartych się w raporcie na temat wpływu europejskiej hodowli roślin na rolnictwo, ekonomię i społeczeństwo, który został opublikowany wiosną 2016 roku (HFFA Research GmbH):

• dzięki hodowli roślin europejscy rolnicy w minionych 15 latach wyprodukowali dodatkowe 22 mln ton pszenicy, 3,3 mln ton rzepaku i 10 mln ton ziemniaków;
• dodatkowe 22 mln ton pszenicy oznacza dodatkowe 32 mld bochenków chleba czyli po 64 bochenki na każdego obywatela UE;
• naukowcy przewidują, że dzięki zaawansowanym odmianom rolnicy będą w stanie zebrać dodatkowe 76 mln ton zbóż, rzepaku i ziemniaków do 2030 r.;
• 7% – o tyle wyższe byłyby koszty uprawy pszenicy i ziemniaków bez ostatnich 15 lat hodowli;
• ostatnie 15 lat hodowli odpowiada za wzrost plonowania pszenicy i rzepaku o 80%, a ziemniaków o 60%;
• szacuje się, że bez dostępu do nowoczesnych odmian dzisiejsze plony byłyby o ponad 16% niższe;
• nawet 7 tys. euro – o tyle zwiększył się roczny dochód 1,2 mln europejskich, a w tym m.in. polskich rolników korzystających z osiągnięć hodowli roślin;
• bez postępu hodowlanego dla osiągnięcia dzisiejszych plonów pod uprawy trzeba by przeznaczyć dodatkowe 19 mln ha – tyle gruntów rolnych znajduje się dzisiaj łącznie w Holandii, Belgii, Irlandii, Portugalii i Hiszpanii;
• przemiana np. 19 mln ha lasów w grunty orne spowodowałaby wzrost emisji CO2 o 3,4 mld ton rocznie – to tyle, ile emituje ruch samochodowy w Niemczech;
• dzięki hodowli roślin przez 15 lat udało się uchronić obszar wielkości Łotwy (ok. 6,5 mln ha) przed zaadaptowaniem pod uprawę roślin – szacowana w związku z tym ilość zaoszczędzonej wody wystarczyłaby na zapełnienie 22 mln olimpijskich basenów.

Ponadto z danych dostępnych w Polsce wynika, że:

• dzięki postępowi biologicznemu plony zbóż w Polsce w doświadczeniach COBORU w latach 2000-2015 wzrosły o 15,2 dt/ha, tj. 24%, natomiast w praktyce rolniczej o 11,6 dt/ha co daje 47%;
• w wyniku postępu biologicznego co kilka lat pojawiają się odmiany milowe w hodowli roślin, np. pierwsza polska pszenica ozima w klasie E czy łubin wąskolistny o plonie nasion na poziomie 115 – 130% wzorca i plonie białka na poziomie 132% wzorca;
• najnowsze odmiany żyta mieszańcowego plonują w badaniach rejestrowych COBORU nawet o 27% więcej w porównaniu z odmianami populacyjnymi;
• nowe odmiany traw pastewnych polskiej hodowli (na przykładzie kostrzewy łąkowej) oferują rolnikowi wzrost plonu zielonej masy o 18%, wzrost plonu s.m. o 11%, wzrost plonu nasion o 10%;
• wyniki krajowej hodowli kukurydzy w latach 2006-2015 pozwoliły na zgłoszenie do doświadczeń rejestrowych COBORU 137 obiektów w kierunku użytkowania na ziarno oraz 62 obiekty w kierunku użytkowania na kiszonkę, z czego 15 odmian do użytkowania na ziarno oraz 15 odmian do użytkowania na kiszonkę z całych roślin. wpisano do Krajowego Rejestru Odmian;
• stosowanie postępu hodowlanego w postaci nasion kwalifikowanych obniża ryzyko fitosanitarne oraz ogranicza rozprzestrzenianie organizmów kwarantannowych, co aktualnie stanowi jedną z najpoważniejszych barier eksportu rodzimej produkcji roślinnej, np.: cena ziemniaków na rynkach europejskich w miesiącu październiku była o ok. 40 €/t wyższa niż na rynku krajowym. Przy spodziewanej produkcji krajowej  9 mln ton polskie rolnictwo mogłoby uzyskać ponad 0,5 mld zł dodatkowego dochodu jedynie z samej produkcji ziemniaków i zwiększyć opłacalność produkcji.

Nośnikiem postępu biologicznego jest materiał siewny. Widzimy więc ogromny potencjał do wykorzystania przez polskich rolników, gdyż aktualna wymiana nasion wynosi w przypadku upraw zbożowych 18%, a ziemniaków 13%. Ograniczone korzystanie przez rolników z postępu hodowlanego potwierdzają średnie wyniki plonowania zbóż i ziemniaków w Polsce, O 40-50% niższe niż w krajach Europy Zachodniej, a posiadamy przecież wszelkie możliwości, by ten poziom wyrównać.

Udział kwalifikowanego materiału siewnego w zasiewach oraz średnie plony zbóż

Źródło: PRR, opracowanie własne na podstawie Szacunków Polskiej Izby Nasiennej (PIN 2015) oraz danych Eurostat.

Stosunkowo niewielkie użycie kwalifikowanego materialu siewnego jest aktualnie czynnikiem silnie ograniczającym zdolność inwestycyjną spółek hodowlanych, dlatego niezbędne jest alternatywne źródło finansowania postępu biologicznego i tę rolę speluiają po części opłaty od materiału z samozaopatrzenia, tzw. odstępstwo rolne. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, hodowcy roślin chroniący swoje odmiany mają prawo pobierania opłat za wykorzystanie genetyki, którą
reprezentuje dana odmiana, czy to w postaci opłaty licencyjnej w materiale kwalifikowanym, czy też w postaci opłat od materiału ze zbioru w przypadku korzystania przez rolnika z odstępstwa rolnego.
Pragniemy podkreślić, że ze zdziwieniem odbieramy stanowisko organizacji rolniczych, wyrażające się brakiem akceptacji dla zbierania opłat od zasiewów materiałem ze zbioru odmian roślin chronionych wyłącznym prawem. W obowiązującym stanie prawnym, obowiązki związane z korzystaniem z odstępstwa rolnego w stosunku do odmian zbóż obejmują zaledwie 6,62% gospodarstw rolnych (w przypadku odmian ziemniaka dodatkowo 18,46% gospodarstw). Tym samym, zdecydowana większość rołników korzysta z przywileju związanego z odstępstwem rolnym bez żadnych obciążeń. Zobowiązania informacyjne dotyczą wyłącznie największych, towarowych gospodarstw rolnych.

Wierzymy jednak, że również Państwo macie swoje stanowisko i argumenty w sprawie, która nas dzieli. Stąd też zwracamy się do Państwa z propozycją spotkania i wypracowania porozumienia pomiędzy organizacjami rolniczymi a naszą organizacj ą hodowców. Jesteśmy świadomi, że porozumienie takie będzie wymagało kompromisu, rozumiemy potrzebę uproszczenia administracyjnego i efektywności aktualnie działającego systemu. Dając wyraz naszej gotowości do rozpoczęcia rozmów oraz przekonaniu, że porozumienie jest możliwe do osiągnięcia, wstrzymaliśmy od października 2016 składanie przez Agencję Nasienną Sp. z o.o. pozwów sądowych w sprawie
udzielenia informacj i o wykorzystaniu materiału ze zbioru jako materiału siewnego. Oczekujemy, że nasze działania zostaną odebrane jako zdecydowany sygnał gotowości do wypracowania płaszczyzny porozumienia i współpracy z organizacjami rolników.

---