NIK: Woda bezwzględnie potrzebna
Wyniki kontroli, przeprowadzonej przez inspektorów NIK wskazują, że realizacja Programu kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (PGW WP) była nieskuteczna i nie była prawidłowa. Celem Programu było zwiększenie retencji korytowej o 100 mln m3.
W badanym przez NIK okresie zwiększenie retencji nastąpiło o 10,1 mln m3. Szczególnie niska skuteczność dotyczyła zadań inwestycyjnych. Z zaplanowanych środków w wysokości 161,7 mln zł wydano 71,9 mln zł. Retencja korytowa to zatrzymywanie wody tam gdzie spadnie, w rzekach, kanałach rowach melioracyjnych, a następnie nawadnianie terenów głównie rolniczych. Na realizację zadań inwestycyjnych Programu miał wpływ przewlekły proces uzyskiwania zgód wodnoprawnych wydawanych przez Ministra Infrastruktury.
Zasoby wodne na terenach rolnych są niezbędne do produkcji rolnej i chowu zwierząt. Rolnictwo jest najbardziej narażone na skutki braku wody, a problemy w gospodarowaniu wodą na obszarach wiejskich mogą oddziaływać na bezpieczeństwo żywnościowe kraju. Polska jest zagrożona suszą dlatego podejmowane są działania mające na celu zwiększanie retencjonowania wody. W ostatnich latach nasilił się niedobór wody i związane z nim zjawisko suszy rolniczej. Straty w produkcji rolnej skutkowały koniecznością udzielenia pomocy rolnikom poszkodowanym w wyniku suszy: w 2015 r. w kwocie około 500 mln zł, w 2018 r. – 2,1 mld zł, a w 2019 r. – 1,9 mld zł, w 2021 r. około 350 mln zł a w 2022 r. około 600 mln zł.
W lutym 2020 r. PGW WP rozpoczęło prace nad założeniami do Programu kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych (zPKZW). Głównym celem założeń było zwiększenie pojemności retencyjnej zlewni rzek na terenach rolniczych. W ramach programu miała być przywracana dwufunkcyjna rola urządzeń melioracyjnych, która zapewniałaby odprowadzanie wód z pól i użytków rolnych w czasie opadów, ale również ich nawodnienie w okresach suszy.
W założeniach PKZW zaplanowano w latach 2020–2022 budowę, odbudowę lub remont 645 urządzeń wodnych takich jak jazy, zastawki, mnichy (budowla hydrotechniczna służąca do piętrzenia i regulowania przepływu wody w stawach). Wytypowano 140 zadań, które miały kosztować PGW WP około 157 mln zł. W dalszym okresie założenia ewoluowały i w ramach Programu realizowano łącznie ponad 500 zadań o charakterze utrzymaniowym oraz inwestycyjnym, w wyniku realizacji których miało nastąpić zwiększenie retencji szacunkowo o około 100 mln m³.
Kontrolę przeprowadzono w Ministerstwie Infrastruktury, Krajowym Zarządzie Gospodarki Wodnej, Regionalnych Zarządach Gospodarki Wodnej w Białymstoku, Gliwicach, Poznaniu i Szczecinie oraz w Zarządach Zlewni w Augustowie, Białymstoku, Gliwicach, Gorzowie, Poznaniu, Gryficach i Koszalinie. Okres objęty kontrolą to lata 2020-2023.
Mając na uwadze wyniki kontroli NIK wnioskuje do Ministra Infrastruktury o:
- przyśpieszenie prac nad projektem ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy mających na celu wprowadzenie do systemu prawnego rozwiązań, które pozwolą uprościć przygotowanie i realizację przedsięwzięć retencyjnych, a tym samym przyczynią się do poprawy stanu gospodarki wodnej na terenach rolnych;
- zintensyfikowanie działań zmierzających do zapewnienia terminowości prowadzonych postępowań administracyjnych w sprawach dotyczących zgód wodnoprawnych, a także w ramach nadzoru nad PGW WP, kontynuowanie działań mających na celu poprawę jakości wniosków o udzielenie zgód wodnoprawnych;
do Prezesa Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie o:
- podjęcie działań mających na celu skuteczne zwiększenie retencji wody poprzez realizowanie zadań inwestycyjnych pozwalających na kształtowanie zasobów wodnych na terenach rolnych, w tym doprowadzenie do poprawy jakości wniosków o udzielenie zgód wodnoprawnych.
Szczegółowa informacja o przeprowadzonej kontroli znajduje się w poniższym pliku:
Źródło: NIK
