Stanowisko MIR w sprawie przyszłości drobnych gospodarstw
Stanowisko Zarządu Małopolskiej Izby Rolniczej
w sprawie przyszłości drobnych gospodarstw
z dnia 17 lutego 2015 r.
Małe gospodarstwa rolne w Polsce, podobnie jak w Unii Europejskiej, stanowią 2/3 wszystkich gospodarstw. W tę kategorię wpisuje się większość gospodarstw w Małopolsce.
W obecnej sytuacji ekonomicznej kraju, przy dużym bezrobociu, w tym bezrobociu ukrytym na wsi, w wielu regionach kraju drobne gospodarstwa rolne są bardzo istotnym ogniwem rynku pracy i ważnymi podmiotami ekonomii społecznej. Aktywizacja produkcyjna i przedsiębiorcza, rozwijana na bazie gospodarstwa rolnego, może stanowić istotny atut w działaniach Państwa, mający na celu zapobieganie ubóstwu, bierności zawodowej i wykluczeniu społecznemu mieszkańców wsi dotychczas związanych z rolnictwem, zwłaszcza tych, których najmocniej dotykają skutki recesji gospodarczej. Dlatego niedopuszczalnym jest deprecjonowanie ich znaczenia i zapominanie o tym, że znaczna część naszego społeczeństwa wywodzi się właśnie ze środowiska wiejskiego.
Konieczne jest natychmiastowe podjęcie wielokierunkowych przedsięwzięć, na wszystkich szczeblach władzy RP, w celu przeciwdziałania postępującym i narastającym procesom prowadzącym do upadku produkcyjnego (zwłaszcza produkcji zwierzęcej) i ekonomicznego tych gospodarstw. Musimy dążyć do zatrzymania produkcji rolniczej, która jeszcze funkcjonuje na tych obszarach, dla zapewnienia wielofunkcyjnego i zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.
Na naszych oczach dokonuje się to, czego nie udawało się osiągnąć polskiej wsi przez wiele stuleci. Od zawsze rolnictwo w naszym kraju było silnie spolaryzowane: były duże gospodarstwa pomnażające dochody i areał oraz te bardzo małe, które się nie rozwijały, ale jednak trwały w niezmienionej formie. Ostatnie spisy rolne wykazują dobitnie, że następuje systematyczna koncentracja rolnictwa w Polsce. Duże gospodarstwa zwiększają swoją powierzchnię, a właściciele drobnych gospodarstw coraz częściej rezygnują z działalności rolniczej – zgodnie z regułami gospodarki rynkowej decyduje tu efektywność i opłacalność, a nie czynniki społeczne.
Funkcjonowanie i rozwój drobnych gospodarstw uzależniony jest głównie od wzrostu przychodów wynikających z prowadzonej działalności. Znaczna część takich gospodarstw posiada duży potencjał rozwojowy, wynikający z istniejących możliwości zwiększenia produkcji rolnej – zwłaszcza produkcji zwierzęcej, warzyw, owoców i produkcji ekologicznej. Jednak, aby uruchomić i w pełni wykorzystać ten potencjał niezbędne jest uproszczenie wymogów warunkujących funkcjonowanie małego przetwórstwa na bazie gospodarstwa, z wykorzystaniem nadmiaru zasobów siły roboczej, a nade wszystko konieczne jest umożliwienie legalnej sprzedaży bezpośredniej tej produkcji – zarówno płodów rolnych jak również powstałych z nich przetworów. Spełnienie tych wymogów umożliwi małym gospodarstwom uzyskanie wartości dodanej oraz wzrost i dywersyfikację dochodów.
Niezbędne jest wsparcie dla produkcji zwierzęcej, a w szczególności działania, które przyczynią się do wzrostu pogłowia przeżuwaczy, które umożliwiają lepsze wykorzystanie produkcji, ale także pełnią ważną rolę ze względów krajobrazowych i kulturowych.
W kwestiach socjalnych na obszarach wiejskich, istotnym kierunkiem działań jest wspieranie reorientacji zawodowej rolników – aktywizowanie osób odchodzących z rolnictwa do podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej, tworzenia miniprzedszkoli w każdej wsi, organizowanie opieki nad osobami starszymi 70+ itp. Konieczne są wszelkie formy wsparcia, których efektem będzie wyrównanie dysparytetu rozwoju obszarów miejskich i wiejskich. Należy także położyć nacisk na działania stymulujące rozwój edukacji, oraz całego systemu doradztwa.
Potrzebna jest zmiana przepisów prawa gospodarczego dotyczącego rolnictwa tak, aby drobne gospodarstwa procedując to prawo mogły funkcjonować i utrzymać żywotność ekonomiczną. W tworzeniu prawa należy brać pod uwagę nie tylko doraźne zyski fiskalne, lecz znacznie większe i długotrwałe korzyści społeczne i ekonomiczne. Ponadto ustawodawstwo rolnicze i okołorolnicze musi być napisane językiem jednoznacznym, prostym i zrozumiałym dla jego adresatów.
Konieczne jest opracowanie specjalnych mechanizmów wsparcia skierowanych dla drobnych gospodarstw, które poprawią ich dochodowość i zachęcą do dalszego rozwoju, jako ważnych gospodarczo producentów żywności. Sprawne funkcjonowanie takich gospodarstw leży w interesie całego społeczeństwa ponieważ prowadzi do lepszego wykorzystania potencjału rolniczego, dywersyfikacji i wzbogacenia produkcji rolno-spożywczej, a w konsekwencji do zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich z zachowaniem ich dotychczasowego dorobku
i dziedzictwa kulturowego.
Prezes Zarządu Małopolskiej Izby Rolniczej
Ryszard Czaicki
