Wprowadzanie do obrotu nawozów i środków wspomagających uprawę roślin - wyniki kontroli NIK
Jak wskazują wyniki kontroli, przeprowadzonej przez inspektorów NIK, postępowania ws. pozwoleń na wprowadzenie nawozów na rynek prowadzono bardzo przewlekle. Często nie zlecano badania poziomu zanieczyszczeń w nawozach i środkach wspomagających uprawę roślin. Tymczasem dochodziło do wprowadzenia na rynek produktów z zawartością metali toksycznych lub jaj pasożytów groźnych dla człowieka. Minister przychylił się do zgłoszonych przez Izbę czterech wniosków de lege ferenda.
W ostatnich latach obok nawozów mineralnych coraz częściej rolnictwo sięga po nawozy mineralno-organiczne, organiczne, a także środki wspomagające uprawę roślin (dalej: śwur), w tym środki poprawiające właściwości gleby, wzbogacające ją o substancje humusowe. Część tych produktów produkowana jest z komunalnych osadów ściekowych. Tych ostatnich z roku na rok przybywa (w 2011 r. – 526,7 tys. ton suchej masy, w 2020 r. – 568,9 tys. ton), m.in. za sprawą dynamicznego rozwoju sieci kanalizacyjnych.
Ustawa z dn. 14 grudnia 2012 r. o odpadach nakłada na rolnicze stosowanie tych odpadów wiele ograniczeń. Jednak nie mają one zastosowania, gdy z osadów tych wytwarza się nawozy organiczne bądź śwur i wprowadza je na rynek na podstawie bezterminowego zezwolenia ministra właściwego ds. rolnictwa. Nie ma np. obowiązku przeprowadzania badań gleby przed wykorzystaniem takich nawozów do nawożenia.
Zalegające w osadach ściekowych jaja pasożytów niebezpiecznych dla człowieka (np. glisty ludzkiej czy włosogłówki) lub bakterie (np. Salmonella) mogą trafić do nawozów lub środków wspomagających uprawę roślin, gdy podczas jego wytwarzania proces higienizacji będzie zbyt krótki. To samo dotyczy zanieczyszczeń przemysłowych w ściekach – do osadów i nawozów z nich wytworzonych mogą trafiać toksyczne metale (kadm, nikiel, ołów, rtęć i in.). Zagrażają one bezpośrednio uprawom i ludziom spożywającym nawożone produkty.
W Polsce nadzór nad wprowadzaniem nawozów na rynek, ich przechowywaniem i stosowaniem sprawują: Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN – wprowadzanie do obrotu) i Inspekcja Ochrony Środowiska (IOŚ – przechowywanie i stosowanie). PIORiN aż do końca 2022 r. nie otrzymał żadnych środków budżetowych na realizację zadań.
PIORiN ma kontrolować, czy wprowadzane do obrotu nawozy i śwur spełniają wymagania jakościowe (m.in. zawartość substancji pokarmowych dla roślin, takich jak azot, fosfor, potas) i normy w zakresie dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń (np. toksyczne metale czy – przy produktach organicznych – np. żywe jaja pasożytów czy bakterie Salmonella).
Nadzór nad Głównym Inspektorem Ochrony Roślin i Nasiennictwa pełni Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Minister wykonuje również zadania dotyczące kontrolowanego obszaru, w szczególności, w drodze decyzji, wydaje (a także cofa) pozwolenia na wprowadzenie do obrotu nawozów albo śwur oraz prowadzi wykazy nawozów i śwur, które mogą być wprowadzone do obrotu na podstawie wydanych pozwoleń.
Szczegółowa informacja o przeprowadzonej kontroli znajduje się w poniższym pliku:
Wnioski NIK:
♦ do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- Wypracowanie zmian legislacyjnych w celu:
- zapewnienia możliwości upubliczniania informacji o nawozach i śwur wprowadzonych do obrotu, które nie spełniają wymagań jakościowych bądź dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń,
- wprowadzenia okresu karencji przy ubieganiu się o wydanie pozwoleń na wprowadzanie do obrotu nawozów i śwur przez przedsiębiorców, którzy uprzednio wprowadzali produkty niespełniające wymagań,
- określenia metodyki referencyjnej pobierania próbek i badań produktów, dla których obowiązują wymogi w zakresie wskaźników biologicznych (w tym wytworzonych z komunalnych osadów ściekowych),
- nałożenia na producentów nawozów i śwur wytworzonych z komunalnych osadów ściekowych obowiązku okresowego prowadzenia badań takich produktów w zależności od charakterystyki ścieków, z których powstają osady ściekowe oraz ich przechowywania na potrzeby organów przeprowadzających kontrole.
- Zobowiązanie Dyrektora Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej do zapewnienia wykonywania przez okręgowe stacje chemiczno-rolnicze badań parametrów jakościowych i zanieczyszczeń w nawozach i śwur, dla których normy wynikają z obowiązujących przepisów.
♦ do Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa
- Zapewnienie nadzoru nad wojewódzkimi inspektorami dotyczącego zlecania przez nich badań zawartości zanieczyszczeń w nawozach i śwur w trakcie prowadzonych kontroli.
- Uzgodnienie zasad współpracy pomiędzy organami PIORiN i Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie nadzoru nad wytwarzaniem nawozów i śwur z komunalnych osadów ściekowych,
♦ do wojewódzkich inspektorów ochrony roślin i nasiennictwa
Zlecanie badań zawartości zanieczyszczeń w nawozach i śwur w trakcie prowadzonych kontroli wprowadzania tych produktów do obrotu zgodnie z wymogiem określonym w procedurach ustalonych przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Źródło: NIK
